ਹਾਲ ਹੀ ‘ਚ ਕੀਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਯੂਕੇ ਦੇ 27,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਦਾ MRI ਸਕੈਨ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕਿ ਘੱਟ ਨੀਂਦ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਉਮਰ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੁਰਾਣੇ ਦਿਸਦੇ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਤਕਰੀਬਨ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸਾ ਨੀਂਦ ‘ਚ ਬਿਤਾਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਨੀਂਦ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦੋਹਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਨੀਂਦ ਦੌਰਾਨ ਸਰੀਰ ਆਪਣੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦਿਨ ਭਰ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜੇ ਨੀਂਦ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਰੁਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਹ ਦਿਮਾਗ ‘ਤੇ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਯੂਕੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਅਧਿਐਨ ‘ਚ 40 ਤੋਂ 70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ 27,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਨੀਂਦ ਅਤੇ ਦਿਮਾਗ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਨਤੀਜੇ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾੜੀ ਨੀਂਦ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਉਮਰ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੁੱਢੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟ ਜਾਂ ਖਰਾਬ ਨੀਂਦ ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੁੱਢਾ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਜਿਵੇਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਬੁੱਢੇ ਹੋਣ ਨਾਲ ਝੁਰੜੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਵੀ ਉਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਾਅ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਕਿਸੇ ਦਾ ਦਿਮਾਗ ਇੱਕੋ ਦਰ ਨਾਲ ਬੁੱਢਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ AI ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵਿਗਿਆਨੀ ਹੁਣ ਦਿਮਾਗ ਦੀ “ਜੈਵਿਕ ਉਮਰ” ਨੂੰ ਮਾਪ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟਿਸ਼ੂ ਦੀ ਘਣਤਾ, ਕਾਰਟੈਕਸ ਦੀ ਮੋਟਾਈ ਅਤੇ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਅਧਿਐਨ ‘ਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਐਮਆਰਆਈ ਸਿਗਨਲਾਂ (ਇਮੇਜਿੰਗ ਮਾਰਕਰ) ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਮਸ਼ੀਨ ਲਰਨਿੰਗ ਮਾਡਲਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਡਾਟਾ ‘ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜੋ ਹੋਰ ਤੰਦਰੁਸਤ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਨਤੀਜੇ ਬਾਕੀ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੇ ਗਏ, ਤਾਂ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਘੱਟ ਨੀਂਦ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਉਮਰ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੁੱਢੇ ਦਿਖ ਰਹੇ ਸਨ।
ਇਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਘੱਟ ਨੀਂਦ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਉਮਰ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਬੋਧਾਤਮਕ ਸਮਰੱਥਾ ਘਟ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਡਿਮੇਂਸ਼ੀਆ ਦਾ ਖਤਰਾ ਵਧਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਤ ਦਾ ਜੋਖਮ ਵੀ ਵੱਧ ਸਕਦਾ ਹੈ।
Published at : 07 Oct 2025 01:27 PM (IST)